श्रीलंकामा निर्वाचनः के राजापाक्ष परिवार सत्तामा फर्कनेछ?

दुई वर्षअघि श्रीलङ्काका राष्ट्रपतिको दरबारले विश्वभर हेडलाइन बनाइरहेको थियो। दरबारको स्विमिङ पुलमा आम जनता खुसीसाथ नुहाउँदै थिए।

वरिपरि उभिएका मानिसहरूको भिड प्रसिद्ध पेपियर ब्यान्डको धुनमा नाच्दै थियो। ब्यान्डका सदस्यहरूले पाइप र ड्रमका साथ उत्सवको धुन बजाउँदै थिए। 13 जुलाई 2022 मा श्रीलङ्काको राष्ट्रपतिको दरबारमा भिड प्रवेश गरेपछि यी दृश्यहरू विश्वभर देखिएका थिए।

वास्तवमा, तत्कालीन राष्ट्रपति गोताबाया राजापाक्ष श्रीलङ्काका जनताको ठुलो आन्दोलनपछि देशबाट भाग्नुपरेको थियो। यसपछि, एउटा भिड उनको घरमा प्रवेश गऱ्यो। त्यस वर्ष यो घटना हुनुभन्दा केही दिन अघि, श्रीलङ्काका लाखौं मानिसहरूले राष्ट्रपति दरबारमा शान्तिपूर्ण पदयात्रा सुरु गरे।

तर, प्रदर्शनकारीहरूले पुलिसको वाटर क्यानन र अश्रु ग्यासको गोलाको सामना गर्नुपरेको थियो। घटना हुनुभन्दा केही हप्ताअघि श्रीलंकाका राष्ट्रपति र उनको सरकारविरुद्ध विरोध प्रदर्शन भएको थियो। मुद्रास्फीति, बेरोजगारी र आवश्यक वस्तुहरूको तीव्र अभावबीच जनताको आन्दोलन चलिरहेको थियो।

तर केही हप्तासम्म राजापाक्षले सामूहिक विरोधको बिचमा राजीनामा दिन अस्वीकार गरे। उनका जेठा भाइ तथा प्रधानमन्त्री महिन्दा राजापाक्षले जनताको आक्रोश कम गर्न राजीनामा दिएका थिए। तर गोताबाया आफ्नो पद छोड्न तयार थिएनन्।जनताको सङ्घर्षले अन्ततः काम गऱ्यो र जुलाई 2022 मा, सम्पूर्ण विश्वले देख्यो कि राजापाक्षले जनताको आन्दोलनका कारण कसरी अपमानजनक हतारमा देश छोड्नुपरेको थियो।

केही महिना अघि, यो कल्पना गर्न गाह्रो थियो। महिन्दा राजापाक्षको नेतृत्वमा राजापाक्ष परिवारले विगत केही वर्षदेखि श्रीलङ्काको राजनीतिमा आफ्नो पकड बलियो बनाएको थियो। महिन्दा राजापाक्ष आफ्नो पहिलो कार्यकालमा एलटिटीई विद्रोहीहरूलाई उन्मूलन गर्न सफल भए।

यस विजयले उनलाई बहुसंख्यक सिंहली जनसङ्ख्या भएको यस देशको 'मुक्तिदाता' को रूपमा स्थापित गर्न मद्दत गऱ्यो। उनका उत्साही समर्थकहरूले उनलाई सम्राटसँग तुलना गर्न थाले। महिन्दा राजापाक्षसँगै उनको परिवार पनि शक्तिशाली भयो। पूर्व राष्ट्रपति महिन्दा राजापाक्षले आफ्ना कान्छो भाइ गोताबाया राजापाक्षलाई रक्षा मन्त्रालयको सचिव नियुक्त गरेका छन्।

महिन्दाका अन्य दुई दाजु बासिल र चमललाई अर्थमन्त्री र श्रीलङ्काको संसदको अध्यक्ष बनाइयो। श्रीलङ्काका बहुसङ्ख्यक सिंहली राष्ट्रवादीहरू बिच यस परिवारले पर्याप्त समर्थन प्राप्त गरेको थियो। भ्रष्टाचार, अर्थतन्त्रको कमजोर व्यवस्थापन, व्यापक मानव अधिकार उल्लङ्घन र असहमतिको दमनका बाबजुद राजापाक्ष परिवार सत्तामा रह्यो।

तर सन् 2022 मा सबै कुरा परिवर्तन भयो, जब गोताबाया राजापाक्ष सरकारको केही नीतिहरूका कारण श्रीलङ्का हालैको समयमा सबैभन्दा खराब आर्थिक सङ्कटमा परेको थियो। अन्ततः, महिन्दा राष्ट्रपति बनेपछि 17 वर्षपछि श्रीलङ्कामा भीडले राजापाक्ष परिवारको पतनको उत्सव मनाउँदै थिए। श्रीलंकाको राजापाक्ष परिवारको कथा समाप्त भयो।

तर के यही नै कथाको अन्त्य हो?

राजापाक्ष परिवारको पतन भएको दुई वर्षपछि महिन्दा राजापाक्षका छोरा नमलले सेप्टेम्बर 21 मा हुने राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा बाजी लगाएका छन्। "दुई वर्षअघि महिन्दा राजापाक्षविरुद्ध व्यापक विरोध प्रदर्शनमा सहभागी भएका विश्वविद्यालयका विद्यार्थी लक्षण सान्द्रुवानले भने," "" "द्वन्द्वपछि भगाएका मानिसहरू यी चुनावमा उभिएको कुरा निकै नराम्रो हो।" ""’’

अझ खराब, केही मानिसहरू अझै पनि यस परिवारलाई भोट दिन चाहन्छन्।'' अर्कातिर गोताबाया राजापाक्ष 50 दिनपछि मात्रै फर्केका थिए। गोताबाया पहिले सिङ्गापुर र त्यसपछि थाइल्यान्ड आए। पछि उनी श्रीलङ्का फर्किए। उनी फर्किएपछि उनलाई पूर्व राष्ट्रपतिले पाउने सबै सुविधाहरू दिइयो। उनलाई एउटा विलासी बंगला दिइएको थियो। उनीहरूका लागि विस्तृत सुरक्षा व्यवस्था पनि गरिएको थियो। र सरकारले यसको मूल्य चुकाउँदै छ।

गोताबाया राजापाक्षको सरकार पतन भएपछि विपक्षी नेता रानिल विक्रमसिङ्घेलाई राजापाक्षको बाँकी दुई वर्षको कार्यकालका लागि राष्ट्रपति बनाइएको थियो। श्रीलङ्काको संसदमा परिवार (राजापाक्ष) को नेतृत्वमा रहेको श्रीलङ्का पोडु पेरामुना पार्टी (एसएलपीपी) सँग दुई तिहाइ बहुमत छ। यस पार्टीले विक्रमसिङ्घेलाई आफ्नो समर्थन दियो।

यस पार्टीको समर्थनमा 6 पटक देशको प्रधानमन्त्री बनेका विक्रमसिङ्घेले अचानक राष्ट्रपति बने। विक्रमसिङ्घ आफ्नो युनाइटेड नेसनल पार्टीका एक मात्र सांसद थिए। उनको पार्टीले सन् 2020 को संसदीय चुनावमा एउटा मात्र सिट जितेको थियो। विक्रमसिङ्घेले अब देशको अर्थतन्त्रलाई आफ्नो खुट्टामा फिर्ता ल्याउनमा पूर्ण रूपमा ध्यान केन्द्रित गरेका छन्। तर उनीमाथि राजापाक्ष परिवारलाई जोगाएको आरोप लगाइएको छ।

उनीमाथि राजापाक्ष परिवारलाई गोलाबारी पुनः व्यवस्थित गर्न सहयोग गरेको आरोप लगाइएको छ। उनीहरूलाई अभियोजनबाट संरक्षण गरिँदैछ। तर विक्रमसिङ्घेले ती आरोप अस्वीकार गरेका छन्। विक्रमसिंघे राष्ट्रपति बने लगत्तै कोलम्बोमा गाले फेस (विरोध प्रदर्शनको केन्द्र) खाली गर्न सेना तैनाथ गरियो।

दर्जनौँ सैनिकहरू विरोध स्थलमा प्रवेश गरे र प्रदर्शनकारीहरूको तम्बु र सामानहरू तोडफोड गर्न थाले। महिनौँपछि, उनीहरूलाई विरोध प्रदर्शनको क्रममा गोताबयाको दरबारमा प्रवेश गरेको र त्यहाँ राखिएका सामानहरू (जस्तै बेडसिट, आदि) लिएको आरोपमा जेल पठाइएको थियो। )"रानिलले राजापाक्ष परिवारलाई जनताको आक्रोशबाट जोगाए", राजनीतिक वैज्ञानिक जयदेव युआनगोडाले भने। उनले एसएलपीपी नेतृत्वको संसदीय मन्त्रिपरिषद् र सरकारको निरन्तरता कायम राखेका छन्, तर उनले भ्रष्टाचार रोक्न केही गरिरहेका छैनन्। उनीहरूले राजापाक्ष परिवार विरुद्धको अनुसन्धानलाई अगाडि बढ्न दिँदैनन्।''

"राजापाक्ष परिवारमाथि मानव अधिकार उल्लङ्घन र युद्ध अपराधको आरोप लगाइएको छ। यस सन्दर्भमा उनीहरूलाई दोषी ठहराउन धेरै अन्तर्राष्ट्रिय दबाब छ। तर रनिल विक्रमसिङ्घेले उनलाई यो दबाबबाट जोगाएका छन्।''तर यसले श्रीलङ्काको जनसङ्ख्याको ठुलो वर्गलाई रिस उठाएको छ, जो धेरै थोरै स्रोतहरूमा बस्छन्।

रनिल विक्रमसिङ्घेको सरकारले श्रीलङ्काको सुस्त अर्थतन्त्रलाई पुनर्जीवित गर्न चालेका कदमहरूले श्रीलङ्कालीहरूलाई अझ बढी आशंकित बनाएको छ। यद्यपि अहिले देशमा बिजुलीको अभाव छैन, तर यसको मूल्य निकै बढेको छ।सरकारले बिजुली जस्ता आवश्यक वस्तुहरूमा अनुदान समाप्त गरेको छ र जनकल्याणकारी कार्यक्रमहरूमा खर्च घटाएको छ। विक्रमसिङ्घेले करको दर बढाएका छन्। फलस्वरूप जनताले बढी कर तिर्नुपर्ने हुन्छ। सरकारले राजस्व बढाउनका लागि करको स्तर पनि बढाएको छ।

संयुक्त राष्ट्रसङ्घका अनुसार श्रीलङ्काको सेनाले गृहयुद्धको अन्तिम चरणमा एक लाख मानिसको ज्यान लिएको थियो। तीमध्ये 40 जना तमिल थिए। तर महिन्दा राजापाक्षलाई हत्याको अभियोगमा कहिल्यै मुद्दा चलाइएको थिएन। उनले यस्ता आरोप अस्वीकार गरेका छन्।नमलको र्याली र उनको सामाजिक पोस्टहरूमा महिन्दा राजापाक्षका तस्विरहरू छन्। त्यहाँ उनका बुबासँगका तस्विरहरू पनि छन्। नमल पनि आफ्नो बुबा जस्तो देखिने प्रयास गरिरहेको देखिन्छ। उनले महिन्दाजस्तै मूंछ लगाउँछन् र रातो शाल लगाउँछन् जुन उनको पहिचान बनेको छ।

उनीहरूका अभियानहरूमा "हामी चुनौतिहरूबाट डराउँदैनौँ" जस्ता नाराहरू छन्। हामी उनीहरूलाई स्वागत गर्छौँ। मैले मेरो बुबाबाट सिकेको कुरा यही हो।'' अर्को पोस्टले महिन्दा राजापाक्षलाई "देशभक्त, साहसी र दूरदर्शी" भनेर वर्णन गरेको छ।

"नमल राजापाक्ष गुमराह छैनन् भन्ने मलाई लाग्छ", प्रोफेसर युआनगोडा भन्छन्। आफ्नो बुबाको विरासतलाई जनताको अगाडि राखेर मात्र उसले उनीहरूको समर्थन आधार कायम राख्न सक्षम हुनेछ। यसले उनीहरूलाई निर्वाचक रूपमा लाभ पुग्नेछ।'' यो एसएलपीपीको मतदाता आधार पुनर्निर्माण गर्ने एउटा तरिका हो।तर धेरै मतदाताहरू नमल राजापाक्षको तर्क स्वीकार गर्न तयार देखिँदैनन्। अहिलेसम्मको सर्वेक्षणले नमललाई देशको शीर्ष पदका लागि बलियो उम्मेद्वारको रूपमा देखाउँदैन।

चुनावसँग सम्बन्धित नमलको इन्स्टाग्राम पोस्टमा एक टिप्पणीमा भनिएको छ, "राजापाक्ष परिवारका नयाँ उत्तराधिकारीले राष्ट्रपतिको योजना बनाइरहेका छन्। यो पुरानो पारिवारिक व्यवसाय हो।''