कसरी 'द अस्ट्रेलिया टुडे' क्यानाडा र भारतबिचको विवादमा प्रवेश गऱ्यो, के हो पूरा कुरा?

भारतका विदेश मन्त्री एस जयशंकर र अस्ट्रेलियाका विदेश मन्त्री पेनी वोङको संयुक्त पत्रकार सम्मेलन देखाउने मिडिया संस्था द अस्ट्रेलिया टुडेले क्यानाडामा यसको सामाजिक ह्याण्डल र वेबसाइटमा प्रतिबन्ध लगाएकोमा प्रतिक्रिया जनाएको छ।

'द अस्ट्रेलिया टुडे' ले यस विषयमा "समर्थन" को लागि कृतज्ञता व्यक्त गरेको छ र यसले अवरोधहरू जेसुकै भए पनि मानिसहरूका लागि महत्त्वपूर्ण कथाहरू र आवाजहरू ल्याउन जारी राख्ने बताएको छ।

"क्यानाडा सरकारको आदेशमा भारतका विदेश मन्त्री एस जयशंकरसँगको हाम्रो अन्तर्वार्ता र अस्ट्रेलियासँगको उनको पत्रकार सम्मेलनलाई सामाजिक सञ्जालमा देखाउनबाट रोक लगाइएको छ", द अस्ट्रेलिया टुडेले सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म एक्समा लेखेको छ। स्वतन्त्र पत्रकारितालाई ठुलो महत्त्व दिने हाम्रो टोलीका लागि यो निर्णय निकै कठिन साबित भयो।"

"यी प्रतिबन्धहरूका बावजुद, तपाईँको निरन्तर समर्थनले हामीलाई बलियो बनाउनेछ। चाहे यो अन्य प्लेटफर्महरूमा हाम्रो कभरेज साझा गर्दै होस्, वा प्रेस स्वतन्त्रताको बारेमा हाम्रो चिन्ताहरू उठाउँदै होस्, वा हाम्रो प्रयासहरूलाई प्रोत्साहित गर्दै होस्, प्रत्येक प्रयासले फरक पार्छ। हामी यस मामिलामा पत्रकार समुदायको एकता र प्रेस स्वतन्त्रताका लागि यसको प्रतिबद्धताको कदर गर्दछौं।"

"हो, तपाईँले यो सही सुन्नुभयो", भारतको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता रणधीर जयस्वालले बिहीबार क्यानाडाको कदमको बारेमा सोध्दा भने। हामी यो पनि बुझ्दछौं कि यस विशेष मिडियाको सामाजिक ह्यान्डल र वेबसाइट, जुन आप्रवासीहरूका लागि महत्त्वपूर्ण मिडिया प्लेटफर्म हो, अवरुद्ध गरिएको छ र अब क्यानाडाका मानिसहरूका लागि उपलब्ध छैन।"

"हामी यस विषयमा चिन्तित छौँ", उनले भने। हामीलाई यो अनौठो लाग्छ। तर पनि यी कार्यहरूले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताबारे क्यानाडाको पाखण्डको पर्दाफास गर्छन्। मिडिया वार्ताका क्रममा विदेशमन्त्रीले तिनवटा विषयमा कुरा गरेका थिए। प्रमाणबिना आरोप लगाउने क्यानाडाको ढाँचा, भारतीय कूटनीतिज्ञहरूको निगरानी जुन अस्वीकार्य छ र क्यानाडामा भारत विरोधी तत्त्वहरूलाई राजनीतिक स्थान दिइन्छ। यसबाट तपाईँ 'द अस्ट्रेलिया टुडे' लाई किन अवरुद्ध गरिएको थियो भन्ने निष्कर्षमा पुग्न सक्नुहुन्छ।"

भारतको विदेश मन्त्रालयले पनि क्यानाडामा रहेको आफ्नो उच्चायोगका केही शिविरहरू रद्द गर्ने घोषणा गरेको छ। विदेश मन्त्रालयका अनुसार क्यानाडाली अधिकारीहरूले उनीहरूलाई सुरक्षा प्रदान गर्न नसक्ने बताएका थिए।

क्यानाडाले 'द अस्ट्रेलिया टुडे' को सोसल मिडिया ह्यान्डल र वेबसाइटमा प्रतिबन्ध लगाउने कदमलाई अस्ट्रेलियाली र क्यानेडियनहरू फाइभ आइज एलायन्सका सदस्य भएकाले स्तब्ध पार्ने रूपमा वर्णन गरिएको छ।

फाइभ आइज एलायन्स खुफिया जानकारी साझा गर्ने पाँच देशहरूको गठबन्धन हो। अस्ट्रेलिया, क्यानडा, न्युजिल्यान्ड, युनाइटेड किङ्गडम र संयुक्त राज्य अमेरिका गठबन्धनका सदस्य हुन्। विदेश मन्त्री एस जयशंकरले आफ्ना अस्ट्रेलियाली समकक्षी पेनी वोङसँग संयुक्त पत्रकार सम्मेलन गरेका थिए।

यस पत्रकार सम्मेलनमा उनलाई क्यानाडा र भारतबिचको सम्बन्धमा हालको तनावका बारेमा सोधिएको थियो।

विदेश मन्त्री एस जयशंकरलाई खालिस्तानी समर्थक हरदीप सिंह निज्जरको हत्यामा भारतमाथि क्यानडाले लगाएको आरोपबारे सोधिएको थियो। निज्जरको हत्यामा भारतीय एजेन्टहरू संलग्न रहेको आरोप क्यानाडाले लगाएको छ। "क्यानाडाले कुनै प्रमाण प्रदान नगरी यी आरोपहरू लगाएको छ, जुन भारतलाई अस्वीकार्य छ। भारतले क्यानाडालाई आफ्ना कूटनीतिज्ञहरूलाई निगरानीमा राख्न अनुमति दिन पनि अस्वीकार गरेको छ।'

क्यानाडाले लगाएको आरोपबारे सोधिएको प्रश्नमा विदेशमन्त्रीले भने, 'हामी तिनवटा टिप्पणी गर्नेछौँ। पहिलो के हो भने क्यानाडाले कुनै ठोस प्रमाण बिना आरोप लगाउने विशेष ढाँचा विकास गरेको छ।" "दोस्रो, उनले हाम्रा कूटनीतिज्ञहरूको निगरानी गरिरहेका छन्, जुन भारतलाई अस्वीकार्य छ। तेस्रो, भिडियोमा देखाइएका घटनाहरू (क्यानाडामा मन्दिर आक्रमणहरू)। मलाई लाग्छ तपाईँले क्यानाडामा चरमपन्थी शक्तिहरूलाई कसरी राजनीतिक स्थान दिइन्छ भनेर देख्नुहुनेछ।"

भारत स्वतन्त्रतामा विश्वास गर्छ तर यसको दुरुपयोग हुन नहुने जयशंकरले बताए। अस्ट्रेलियाले पनि यो मुद्दा उठाएको छ। जुन 2023 मा भ्यानकुभर नजिकै बन्दुकधारीहरूले 45 वर्षीय हरदीप सिंह निज्जरको गोली हानी हत्या गरेका थिए। क्यानडाका प्रधानमन्त्रीले हत्याको पछाडि भारतको हात रहेको आरोप लगाएका थिए।

त्यसबेलादेखि भारत र पाकिस्तानबिच तनाव बढ्दै गएको छ। भारतका केन्द्रीय गृहमन्त्री अमित शाहले क्यानाडामा सिख पृथकतावादीहरू विरुद्ध कारबाहीको आदेश दिएको भन्दै वासिङ्टन पोस्टले स्रोतलाई उद्धृत गरेपछि हालैका दिनहरूमा भारत र क्यानाडाबिच तनाव बढेको छ।

यस वर्षको अक्टोबर 29 मा क्यानाडाका राज्य उपसचिव डेभिड मोरिसनले देशको नागरिक सुरक्षा र राष्ट्रिय सुरक्षा समितिलाई भारत सरकारका एकजना वरिष्ठ मन्त्रीले क्यानाडाली नागरिकहरूलाई धम्की दिने वा मार्ने कारबाहीलाई स्वीकृति दिएको बताए। उनले वासिङ्टन पोस्टलाई यो जानकारी दिए।

क्यानडामा हरदीप सिंह निज्जरको हत्या भएपछि भारत र क्यानडाबिच तनाव बढेको छ। क्यानाडाले खालिस्तानी कार्यकर्ता हरदीप सिंह निज्जरको हत्यामा भारत संलग्न रहेको आरोप लगाएको छ, जुन आरोप भारतले अस्वीकार गरेको छ।

हालैका दिनहरूमा दुई देशबिच तनाव बढेको छ, दुवै पक्षले धेरै कूटनीतिज्ञहरूलाई निष्कासन गरेका छन्। क्यानडाले निज्जर हत्या प्रकरणमा भारतीय कूटनीतिज्ञ र अन्य उच्चायोगका अधिकारीहरूलाई "चासोका व्यक्ति" भनेर वर्णन गरेपछि एक अर्काका कूटनीतिज्ञहरूलाई निष्कासन गर्ने निर्णय आएको हो। क्यानडाका लागि भारतीय उच्चायुक्त सञ्जय कुमार वर्मा पनि उपस्थित थिए।

"क्यानाडामा," "रुचिको व्यक्ति" "त्यस्तो व्यक्ति हो जसलाई अनुसन्धानकर्ताहरूले अपराधको बारेमा महत्त्वपूर्ण जानकारी भएको विश्वास गर्छन्।" "सेप्टेम्बर 2023 मा निज्जरको हत्यापछि प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले देशको संसदमा भनेका थिए कि क्यानडासँग अपराधमा भारतीय अधिकारीहरूको संलग्नताको" "ठोस प्रमाण" "छ।" तर, सरकारले यस विषयमा कुनै ठोस कदम चालेको छैन।

भारतले उक्त दावी अस्वीकार गरेको थियो र क्यानाडासँग प्रमाण मागेको थियो। यस पटक पनि, क्यानाडाली उच्चायुक्तको निष्कासनको घोषणा भएपछि, भारतको विदेश मन्त्रालयले आफ्नो बयानमा भनेको थियो कि ट्रुडो सरकारले भारतीय अधिकारीहरू विरुद्धको आरोपहरूको समर्थनमा भारतलाई "प्रमाणको एक टुक्रा पनि" देखाएको छैन।

विदेश मन्त्रालयले क्यानाडाले "राजनीतिक लाभका लागि भारतलाई बदनाम गरिरहेको" पनि बताएको थियो।'