इजरायलले पहिलो पटक लेबनानमा कहिले आक्रमण गऱ्यो र यस पटकको अवस्था कति फरक छ?

इजरायलले अब लेबनानमा रहेको आफ्नो कथित आधारहरूमा आक्रमण गरेपछि हेजबुल्लाहविरुद्ध स्थलगत आक्रमण सुरु गरेको छ।

इजरायलले आफ्नो अपरेसन सीमित दायरामा गरिने बताएको छ। इजरायलले यस्तो आक्रमण गरेको यो पहिलो पटक होइन। विगतमा पनि यस्ता अभियानहरू चलाइएका छन् र यसले मिश्रित परिणामहरू दिएको छ।

त्यसोभए यो आक्रमण अघिल्लो आक्रमणहरूभन्दा कसरी फरक छ? 

इजरायलले पहिलो पटक सन् 1978 मा दक्षिणी लेबनानमा आक्रमण गरेको थियो। यसलाई 'लिटानी अपरेसन' भनिन्थ्यो। सन् 1948 मा इजरायलको स्थापना पछि, लेबनान प्यालेस्टिनी शरणार्थीहरूका लागि प्रमुख गन्तव्य बन्यो।

यी शरणार्थीहरूमा पिएलओ र अन्य प्यालेस्टिनी मिलिसियाजस्ता संस्थाहरूका सदस्यहरू पनि थिए। यी लडाकुहरूले लेबनानबाट इजरायलमाथि आक्रमण गरे। यसले दुई राज्यबिच विवाद निम्त्यायो। इजरायलले पहिलो पटक 1978 मा लेबनानमा आक्रमण गरेको थियो जब यसलाई प्यालेस्टाइन मुक्ति संगठन (पीएलओ) ले आक्रमण गरेको थियो।

पीएलए टोलीले समुद्र तटमा अवतरण गरेपछि एउटा बस कब्जा गरेको थियो। लडाइँमा कम्तीमा 38 जना इजरायली मारिएका थिए। इजरायलमा, यसलाई समुद्र तट नरसंहार भनेर चिनिन्थ्यो। यसपछि इजरायली सेना दक्षिणी लेबनानमा पुग्यो। तर उनी दुई महिनापछि फर्किए। त्यसपछि यसले लेबनानसँग एउटा बफर जोन सिर्जना गऱ्यो। इजरायली सेना सन् 2000 सम्म त्यहाँ रह्यो।

जब इजरायलले पहिलो पटक लेबनानमा आक्रमण गऱ्यो, त्यहाँ 2000 लडाकु र नागरिक मारिए। केवल 18 जना इजरायली मारिएका थिए। लेबनानमा इजरायलको सबैभन्दा ठुलो अपरेसन सन् 1982 मा भएको थियो। यो लेबनानमा गृहयुद्धको अवधि थियो।

त्यस समयमा, हजारौं इजरायली सैनिकहरूले सयौं ट्याङ्क र बख्तरबंद सवारी साधनहरू लिएर सीमा पार गरे। यस अपरेशनको मुख्य उद्देश्य लेबनानमा इजरायलमाथि आक्रमण जारी राखेको पीएलओलाई पछाडि धकेल्नु थियो।

त्यस समयमा, इजरायलले लेबनानको बन्दरगाह सहर सिडोन कब्जा गरेको थियो। इजरायलको उद्देश्य पीएलओका स्थानहरूमा आक्रमण गर्ने थियो ताकि उनीहरूले आक्रमण गर्न नपरोस्। इजरायली सेनाले धेरै पीएलओ चौकीहरू तोड्न सफल भयो र एक हप्ताभित्र लेबनानको राजधानी बेरुत पुग्यो।यस अभियानको क्रममा प्यालेस्टिनी शरणार्थीहरूको नरसंहारका लागि इजरायली सैनिकहरूलाई दोष लगाइएको थियो।आक्रमणको तीन महिना पछि, इजरायली सेना फिर्ता भयो, तर छोड्नु अघि, यसले लेबनानमा एक बफर जोन सिर्जना गऱ्यो।

अर्कोतर्फ, 20 हजार लेबनानी मानिसहरू मारिए। तीमध्ये अधिकांश नागरिक थिए। 654 इजरायली सैनिक मारिए। सन् 1982 मा लेबनानमा इजरायली आक्रमणले त्यहाँबाट पीएलओ हटाउन सफल भयो। आक्रमणपछि पिएलओले आफ्नो मुख्यालय लेबनानबाट ट्युनिसियामा सारेको थियो। यसपछि आक्रामक अर्धसैनिक सङ्गठन हिज्बुल्लाह गठन भयो।

यसले इजरायललाई आफ्नो शत्रु पनि ठान्छ र यसमाथि हुने आक्रमणलाई समर्थन गर्दछ। अप्रिल 1996 मा, इजरायलले हेजबुल्लाहविरुद्ध आफ्नो पहिलो आक्रमण सुरु गऱ्यो। त्यसबेला हिज्बुल्लाहले इजरायलमा रकेट आक्रमण गरेको थियो। यस विरुद्धको इजरायलको कारबाही सीमित थियो र दुई हप्ताभन्दा अलि बढी चल्यो।

यस द्वन्द्वमा सर्वसाधारणले सबैभन्दा बढी पीडा भोगेका छन्। लेबनानमा कम्तीमा 13 हिजबुल्लाह लडाकु मारिएका छन्। कम्तीमा 250 जनाको मृत्यु भएको थियो। इजरायलले कुनै हताहत भएको छैन।त्यसबेलादेखि इजरायल र हेजबोल्लाह एकअर्कासँग विवादमा छन्। दुईजनाबिच बारम्बार झगडा हुन्थ्यो। जब उनीहरूले सीमाबाट इजरायली सहरहरूमा बम प्रहार गरे, हेजबुल्लाह लडाकुहरूले अगाडि बढ्न जारी राखे र दुई इजरायली सेनाको गाडीहरूमा आक्रमण गरे, आठ जना सैनिकहरू मारिए। दुई जना पक्राउ परेका छन्।

प्रतिक्रियामा, इजरायलले लेबनानमा हेजबुल्लाहका धेरै स्थानहरूमा आक्रमण गर्यो। यी स्थानहरूमा हवाई आक्रमण गरियो र तोपखानाको गोली चलाइयो। इजरायलले आफ्नो हवाई क्षेत्र र समुद्री सीमाहरू बन्द गरेको छ। उही समयमा, दक्षिणी लेबनानमा भूमि आक्रमणहरू गरियो।

युद्ध 34 दिनमा समाप्त भयो। त्यसपछि युद्ध सुरु भयो। लेबनानमा द्वन्द्वमा 1,191 जनाको मृत्यु भएको थियो। तीमध्ये अधिकांश नागरिक थिए। कुल 121 जना इजरायली सैनिक र 44 जना सर्वसाधारण मारिएका थिए। लेबनानमा इजरायलको हालैका कार्यहरूले दुई देशहरू बिचको शक्तिको सन्तुलनलाई परिवर्तन गरेको छ।

बिबिसीका अन्तर्राष्ट्रिय सम्पादक जेरेमी बोवेन भन्छन्ः "अमेरिका र इजरायली अधिकारीहरूका अनुसार विगत केही हप्ताहरूमा इजरायलले हेजबुल्लाहको नेतृत्वलाई वस्तुतः हटाएको छ।यसको आधा हतियार नष्ट गरी लेबनानमा आक्रमण गरे।''

सैन्य विश्लेषक जोआओ स्टर्नले बीबीसीलाई भने कि उनले विश्वास गरे कि इजरायलको रणनीति यस पटक 2006 को जस्तै थियो।यस पटकको आक्रमण पनि पहिले जस्तै सीमित आक्रमण हो। यस पटक पनि यसले यस सङ्घर्षको दिशा निर्धारण गर्नेछ। सन् 1982 मा इजरायलले ठुलो सङ्ख्यामा सेना तैनाथ गऱ्यो।"यस पटक इजरायलको आक्रमण सुस्त, सावधानीपूर्वक र सुनियोजित कदम हुनेछ", स्टर्नले भने। यसअन्तर्गत इजरायलले दक्षिण लेबनानको एकपछि अर्को सहर कब्जा गर्नेछ। इजरायल लेबनानमा हेजबुल्लाहको प्रमुख स्थानहरूमा व्यापक आक्रमणको सट्टा ढिलो र सतर्क आक्रमणको साथ अगाडि बढ्न चाहन्छ।''

हिजबुल्लाह लामो समयदेखि दक्षिणी लेबनानका सहरहरूमा भेला भइरहेको उनले बताए। त्यसैले इजरायलले यसलाई कब्जा गरेर चाँडै छोड्ने जस्तो लाग्दैन। तर, अक्टोबर 7 मा हमासको आक्रमणपछि लेबनानको अवस्था र गाजामा इजरायलको कारबाहीमा फरक छ।

इजरायलको शक्तिले हमासको प्रतिरोधलाई निरन्तर कमजोर गरिरहेको देखिन्छ। तर लेबनानको वर्तमान अवस्था इजरायलका लागि अझ चुनौतीपूर्ण साबित हुन सक्छ। यद्यपि इजरायलले हेजबुल्लाहको पूर्वाधार र यसको नेतृत्वमाथि सफल आक्रमण गरेको छ।"हेजबुल्लाह हमास होइन", अस्ट्रेलियन नेसनल युनिभर्सिटीका मध्यपूर्व मामिला विशेषज्ञ अमिन साइकलले भने। यसले क्षति बेहोरेको छ तर अझै पनि धेरै हतियार र राम्रो रणनीतिक उपस्थिति छ।'' "हेजबुल्लाह इजरायली कब्जाविरुद्ध आफ्नो प्रतिरोध जारी राख्न सक्षम छ", उनले भने। यसले इजरायललाई ठुलो क्षति पुऱ्याउन सक्छ।''

जेरमी बोवेन भन्छन् कि इजरायलले अझै पनि गाजामा आफ्नो अभियानको प्रमुख उद्देश्यहरू मध्ये एक हासिल गरेको छैन।

"दक्षिणी लेबनानमा हेजबुल्लाहसँग सुरुङ्ग र अन्य पूर्वाधारको ठुलो सञ्जाल छ। हमाससँग पनि यस्तै सुविधाहरू छन्। जब इजरायल गाजामा प्रवेश गऱ्यो, यसको उद्देश्य यो सञ्जाललाई नष्ट गर्ने थियो। तर एक वर्षपछि पनि उनी सफल हुन सकेनन्।''