माउन्ट एभरेस्टः संसारको सबैभन्दा अग्लो चुचुरो किन उच्च हुँदै गइरहेको छ?

एउटा नयाँ अध्ययनले एउटा नदीको कारणले माउन्ट एभरेस्ट 15 देखि 50 मिटर अग्लो भएको खुलासा गरेको छ।

हालैको एक अध्ययनका अनुसार यस नदीले विश्वको सबैभन्दा अग्लो पर्वतको आधारबाट चट्टान र माटो काटिरहेको छ।  यसैका कारण एभरेस्टको उचाइ बढिरहेको छ। माउन्ट एभरेस्टको उचाइ 8849 मिटर छ।

युनिभर्सिटी कलेज लन्डन (युसिएल) का अनुसन्धानकर्ताहरूले विश्वको सबैभन्दा अग्लो शिखरबाट 75 किलोमिटर टाढा रहेको अरुण नदीको भू-सतहमा आएको परिवर्तनले हरेक वर्ष एभरेस्टलाई दुई मिलिमिटरले बढाइरहेको बताएका छन्। "यो यस्तो छ कि जब तपाईँ जहाजबाट सामान छोड्न थाल्नुहुन्छ, जहाज हल्का हुन्छ र त्यसैले जहाज पानीमा अलिक उचाइमा तैरन्छ", अध्ययनका सह-लेखक एडम स्मिथले बीबीसीलाई बताए।"

हिमालय 40 मिलियन वर्ष पहिले भारतीय र युरेशियन टेक्टोनिक प्लेटहरूको टक्करबाट बनेको थियो। टेक्टोनिक प्लेटहरूको टक्कर तिनीहरूको निरन्तर वृद्धिको मुख्य कारण भएको छ।

तर युसिएल टोलीले भने कि एभरेस्टको उचाइ बढाउन अरुण नदीको आफ्नै योगदान छ। जब अरुण नदी हिमालयबाट तल बग्छ, यसले धेरै भग्नावशेष बोक्छ। यो भग्नावशेष पृथ्वीको धेरै माथिल्लो क्रस्टहरूमा जम्मा भएको क्रस्ट हो। नतिजाको रूपमा, पृथ्वीको क्रस्टको तल्लो तहहरूमा दबाब घट्छ।

चापमा कमी आएको कारण, पातलो तह टुक्रिन्छ र माथितिर बढ्छ र नदीसँगै बग्न थाल्छ। यसलाई हामी आइसोस्टेटिक रिबाउन्ड भन्छौँ, एक प्रकारको सन्तुलन प्रतिक्रिया।

नेचर जियोसाइन्स जर्नलमा प्रकाशित अध्ययनअनुसार-यसका कारण एभरेस्ट मात्र होइन वरपरका चुचुराहरू पनि उठिरहेका छन्। यसमा विश्वको चौथो र पाँचौँ अग्लो चुचुराहरू, लोत्से र मकालू समावेश छन्। पछिल्लो अध्ययनका सह-लेखक डा म्याथ्यू फक्सले बीबीसीलाई भनेः "माउन्ट एभरेस्ट र यसको वरपरका चुचुराहरू बढ्दैछन् किनभने आइसोस्ट्याटिक रिबाउन्डले बेसिनमा क्षरणका कारण ती छिटो माथि उठिरहेका छन्।"

"जिपिएस उपकरणहरूको सहयोगमा, हामी यसलाई हरेक वर्ष लगभग दुई मिलिमिटरले अग्लो हुँदै गएको देख्न सक्छौँ। सुरुमा हामीलाई यो किन भइरहेको थियो थाहा थिएन, तर अब हामीलाई किन थाहा छ।" यस अनुसन्धानमा संलग्न नभएका भूवैज्ञानिकहरू भनिरहेका छन् कि सैद्धान्तिक रूपमा यो एउटा रोचक कुरा हो तर अनुसन्धानमा धेरै कुरा छन् जसको बारेमा निश्चित रूपमा केही भन्न सकिँदैन।

एभरेस्ट विश्वको सबैभन्दा अग्लो शिखर हो जुन चीन र नेपालको सिमानामा अवस्थित छ। अरुण नदी तिब्बतबाट उत्पत्ति भएर नेपालमा बग्छ। यसपछि, यसको नाम दुई अन्य नदीहरूमा मिसिएर कोसी हुन्छ। कोशी उत्तरी भारतमा प्रवेश गर्छ र अन्ततः गङ्गामा मिसिन्छ।

यो नदी उच्च गतिमा पाहाडहरू हुँदै बग्छ। यसको तीव्र प्रवाहका कारण, नदीले बाटोमा धेरै चट्टान, ढुङ्गा र माटो बोक्छ। युसिएलका अनुसन्धानकर्ताहरू भन्छन् कि अरुण नदीले 89 हजार वर्ष पहिले तिब्बतको अर्को नदी वा जलाशय कब्जा गर्दा यसको वर्तमान शक्ति पाएको थियो।

भूवैज्ञानिक समयको सन्दर्भमा यो धेरै पुरानो घटना होइन। युसिएलमा छात्रवृत्तिमा रहँदा अनुसन्धान गर्ने चाइना युनिभर्सिटी अफ जियोसाइन्सेजका चिनियाँ शिक्षाविद् डा झु हान यस अध्ययनका प्रमुख लेखक हुन्।

"माउन्ट एभरेस्टको बदलिँदो उचाइले वास्तवमा पृथ्वीको सतहको गतिशील प्रकृतिलाई प्रकाश पार्छ। अरुण नदीको क्षरण र पृथ्वीको आवरणको माथिल्लो चापबिचको अन्तरक्रियाले माउन्ट एभरेस्टको उचाइ बढाइरहेको छ।"