हाइटीमा के कारणले अफ्रिकी देश विशेष भूमिका खेल्न चाहन्छ?

अक्टोबर २०२२ मा, क्यारेबियन देश हाइटीले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई तत्काल मद्दतको लागि अपील गर्‍यो। सयौं सशस्त्र समूह, व्यापक हिंसा र बढ्दो मुद्रास्फीतिका कारण यो देश अराजकताको दलदलमा डुबेको थियो ।

प्रधानमन्त्री एरियल हेनरी विरुद्ध जनतामा ठूलो आक्रोश थियो। पूर्व राष्ट्रपति जोभानेल मोइसको हत्या पछि, होनोरीले चुनाव बिना नै सत्ता लिए। हैटीलाई विखण्डनबाट जोगाउन र त्यहाँ गहिरो मानवीय संकटबाट बच्न सशस्त्र बल पठाउनका लागि होनरीले संयुक्त राष्ट्र संघलाई आग्रह गरे।

दुई वर्षपछि, एरियल होनोरी सत्ताबाट बाहिर छन् तर हाइटीमा हजारौं मानिसहरूको मृत्यु भएको छ। राजधानी पोर्ट-ओ-प्रिन्स सहित धेरै शहरहरू सशस्त्र गिरोहहरूले कब्जा गरेका छन्। केन्याले अन्य देशहरूसँग हाइटीमा सुरक्षा पुनर्स्थापना गर्न आफ्नो विशेष प्रहरी बल हाइटी पठाउन स्वीकृति दिएको छ। केन्याले यस बहुराष्ट्रिय विशेष सशस्त्र प्रहरी बलको नेतृत्व गर्नेछ।

रोबर्ट फाटोन अमेरिकाको भर्जिनिया विश्वविद्यालयमा राजनीतिशास्त्रका प्राध्यापक हुन्। हाइटीमा केन्याको अपरेशन निकै चुनौतीपूर्ण हुनसक्ने उनको विश्वास छ। उनी भन्छन् कि यसको सफलतामा धेरैलाई शंका छ। रोबर्ट फाटोनको जन्म हाइटीको राजधानी पोर्ट-ओ-प्रिन्समा भएको थियो। हाइटीले बारम्बार क्रान्ति, विद्रोह, तानाशाही र सैन्य विद्रोह देखेको उनको भनाइ छ ।

उनका अनुसार सन् १९८६ मा पूर्वराष्ट्रपति फ्राँस्वा डुभालियरको सरकार ढलेपछि हाइटीमा राजनीतिक अस्थिरता, सरकार ढाल्ने प्रयास र सशस्त्र समूहको प्रभाव बढेको छ तर अहिलेको राजनीतिक अवस्था सबैभन्दा बढी छ । रोबर्ट फाटोन भन्छन् कि एक समय थियो जब यी सशस्त्र गिरोहहरूले उद्योगपति र उच्च वर्गका मानिसहरूको हित सुनिश्चित गर्थे। तर अहिले उनीहरु स्वायत्त रुपमा काम गरिरहेका छन् ।

यस वर्षको मार्चमा, सशस्त्र गिरोहका सदस्यहरूले हाइटीका दुई प्रमुख जेलहरूमा आक्रमण गरेका थिए। यो घटनामा हजारौं कैदी फरार भएका छन् । यी समूहले धेरै प्रहरी चौकीमा आगजनी समेत गरेका छन् ।

हाल राजधानी पोर्ट–ओ–प्रिन्सको ८० प्रतिशत भूभागमा यी सशस्त्र गिरोहको नियन्त्रण छ ।