हजमा गएका सयौं तीर्थयात्रीको मृत्युको कारण अत्याधिक गर्मी हो कि अरु केही ?

साउदी अरबमा हज यात्राका क्रममा सयौंको मृत्यु भएको छ । तीमध्ये अधिकांशको मृत्युको कारण अत्यधिक गर्मी थियो, किनभने मानिसहरूले 51 डिग्री सेल्सियस भन्दा बढी तापक्रमको सामना गर्नुपरेको थियो।

समाचार एजेन्सी एएफपीले एक अरब कूटनीतिज्ञलाई उद्धृत गर्दै हज यात्राका क्रममा मात्रै ६५८ इजिप्टका नागरिकको मृत्यु भएको बताएको छ । इन्डोनेसियाले आफ्ना २०० भन्दा बढी नागरिकको मृत्यु भएको जनाएको छ भने भारतले ९८ जनाको मृत्यु भएको जनाएको छ ।

यसबाहेक पाकिस्तान, मलेसिया, जोर्डन, इरान, सेनेगल, ट्युनिसिया, सुडान र इराकको स्वायत्त कुर्दिस्तान क्षेत्रमा पनि मृत्यु भएको पुष्टि भएको छ । वाल स्ट्रिट जर्नलको रिपोर्टका अनुसार हज यात्राका क्रममा धेरै अमेरिकीको पनि मृत्यु भएको अमेरिकाको विश्वास छ ।

अवस्था यस्तो छ कि साथीभाइ र आफन्तहरू अस्पतालमा आफ्ना हराएका प्रियजनको खोजी गरिरहेका छन् र जानकारीका लागि अनलाइन प्लेटफर्ममा सन्देशहरू पोस्ट गरिरहेका छन्। हज मुस्लिमहरूको सबैभन्दा ठूलो धार्मिक पर्व हो। यो इस्लामको पाँच आधारभूत आधारहरू मध्ये एक हो। यो फरद हो वा हरेक शारीरिक र आर्थिक रूपमा सक्षम मुस्लिमको लागि आवश्यक छ।

यही कारणले गर्दा हरेक वर्ष निश्चित समयमा विश्वभरका मुस्लिम देशका लाखौं पुरुष तथा महिला हज गर्न साउदी अरेबियाको मक्का सहरमा भेला हुन्छन् । साउदी अरेबियाका अनुसार यो वर्ष करिब १८ लाख मानिसले हज गरेका छन् । समाचार एजेन्सी एएफपीको रिपोर्टअनुसार मृत्यु हुनेमध्ये आधाभन्दा बढी तीर्थयात्रीका रूपमा दर्ता नभएकाले वातानुकूलित टेन्ट र बस जस्ता सुविधा पाउन सकेका छैनन्।

शुक्रबार जोर्डनले मुस्लिम तीर्थयात्रीहरूलाई मक्काको अनौपचारिक यात्रा गर्न मद्दत गर्ने धेरै ट्राभल एजेन्टहरूलाई पक्राउ गरेको बताएको थियो। इजिप्टले पनि यस्तै अनुसन्धान गरिरहेको छ। साउदी अरेबियाले हालैका वर्षहरूमा हजका लागि सुविधा बढाएको भए पनि अझै पर्याप्त नभएको भन्दै आलोचना भइरहेको छ । विशेष गरी ती हज तीर्थयात्रीहरूका लागि जसले दर्ता नगरेका थिए।

साउदी अरेबियाले हज यात्राको क्रममा मृत्यु भएको बारे कुनै टिप्पणी गरेको छैन। अब के कारणले हजयात्रीको मृत्यु भयो भन्ने कुरा गरौं । यसपटक साउदी अरबमा निकै गर्मी भएको मानिन्छ । त्यहाँ जारी गर्मीका कारण यति ठूलो संख्यामा हजयात्रीको मृत्यु भएको छ ।

साउदी अरेबियाको स्वास्थ्य मन्त्रालयले गर्मीबाट बच्न पानी पिउने अपिल जारी गरेपनि धेरै हजयात्री गर्मीको शिकार भएका छन् । नाइजेरियाली हज यात्री आयशा इद्रिसले भनिन्, "परमेश्वरको कृपाले मात्र म बाँचेकी छु, किनभने त्यहाँ निकै गर्मी थियो।" उनले भने, ‘मैले छाता प्रयोग गर्नुपर्यो । "म आफूलाई शीतल राख्नको लागि लगातार जम्जमको पानी (पवित्र पानी) खन्याइरहेकी थिएँ।"

अर्का हज यात्री नईमको पनि गर्मीका कारण मृत्यु भएको बताइएको छ । उनका छोराले भने, “आमासँग अचानक मेरो सम्पर्क बिच्छेद भयो। हामीले धेरै दिन खोज्यौं, त्यसपछि थाहा भयो कि उनको हजको क्रममा मृत्यु भयो । मक्कामा गाडिने उनको इच्छालाई हामी सम्मान गर्नेछौं।

अत्यधिक गर्मीसँगै हजयात्रीले शारीरिक श्रम पनि गर्नुपर्ने हुन्छ । ठूलठूला खुला ठाउँमा बस्नु पर्ने भएकाले अत्यधिक गर्मी महसुस हुन्छ । धेरै हज यात्रीहरू वृद्ध र अस्वस्थ छन्। यद्यपि, हजको समयमा गर्मीसँग सम्बन्धित मृत्युहरू असामान्य छैनन्। यो सन् 1400 देखि भइरहेको छ। वैज्ञानिकहरुले ग्लोबल वार्मिङका कारण अवस्था बिग्रने चेतावनी दिएका छन् ।

क्लाइमेट एनालिटिक्सका कार्ल फ्रेडरिक स्लुसनरले भने, "विगत १,००० वर्षदेखि गर्मीको मौसममा हज यात्रा हुँदै आएको छ, तर जलवायु संकटले यो अवस्थालाई अझ खराब बनाउँदैछ।" उनीहरुको अनुसन्धानले सन् १८५० देखि १९०० को बीचमा रहेको आजको तापक्रमको तुलनामा विश्वको तापक्रम १.५ डिग्री सेल्सियसले बढेको र हजको समयमा तातो स्ट्रोकको जोखिम पाँच गुणासम्म बढ्न सक्ने देखाएको छ ।