इब्राहिम राईसीको मृत्युपछि इरानको भावी राष्ट्रपति को बन्लान्, देशको राजनीति फेरिन्छ ?

इरानमा जुन २८ मा राष्ट्रपतिको निर्वाचन हुँदैछ । गत महिना हेलिकप्टर दुर्घटनामा राष्ट्रपति इब्राहिम राइसीको मृत्यु भएपछि निर्धारित समयभन्दा एक वर्ष अगाडि निर्वाचन हुन लागेको हो ।

इरानका सर्वोच्च नेता आयतोल्लाह अली खामेनीका निकट सहयोगी कट्टरपन्थी मौलवी रायसीको आगमनसँगै इस्लामिक गणतन्त्रको हरेक भागमा रूढिवादीहरूको प्रभुत्व अझ बलियो भयो।

इरानको संविधानले राष्ट्रपतिको मृत्यु भएको ५० दिनभित्र नयाँ राष्ट्रपति चुन्नुपर्ने उल्लेख छ । यस्तो अवस्थामा दलहरूसँग यो पदका लागि उम्मेदवार उठाउन धेरै समय बाँकी छैन । यस चुनावमा शक्तिशाली कन्जरभेटिभ समूहहरूले आफ्ना उम्मेदवारहरू उम्मेदवारी दिएका छन्। तर गत संसदीय निर्वाचनमा जनताको ठूलो मात्रामा अयोग्यता र विगतका वर्षहरूमा देशभरि भएका आन्दोलनमा बल प्रयोगका कारण धेरै सुधारवादी समूह र धेरै प्रमुख व्यक्तिहरूले यो निर्वाचनमा भाग लिन अस्वीकार गरेका छन्।

अयातोल्लाह अली खामेनी सन् १९८९ देखि इरानका सर्वोच्च नेता हुन्। धेरै पर्यवेक्षकहरू विश्वास गर्छन् कि इरानको चुनाव न त निष्पक्ष हुनेछ न कुनै प्रतिस्पर्धा हुनेछ किनभने देशका शक्तिशाली एजेन्सीहरूले उम्मेदवार बनाउने निर्णय गर्छन्। संसदीय, राष्ट्रपति र विधानसभा निर्वाचनका लागि उम्मेदवार छनोट गर्ने अभिभावक परिषद्ले राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा उम्मेदवारका लागि दर्ता भएका ८० मध्ये ६ जनालाई अनुमोदन गरेको छ ।

मोहम्मद बगैर गालिबाफ : ६२ वर्षीय गालिबाफ विगत चार वर्षदेखि इरानको संसदको सभामुख हुनुहुन्छ । उनले तीन पटक राष्ट्रपतिको चुनाव लडेका छन् । जसमध्ये उनी दुई पटक हारे र तेस्रो पटक २०२१ मा राईसीलाई समर्थन गर्दै उम्मेदवारी फिर्ता लिएका थिए । उहाँसँग उच्च सैन्य पदहरूमा सेवा गर्ने लामो इतिहास छ र राजधानी तेहरानको मेयरको रूपमा १२ वर्षको लामो अवधिको लागि सेवा गर्ने कीर्तिमान पनि छ।

अमिर हुसेन गाजिजादेह हाश्मी: ५३ वर्षीय हाश्मी ईएनटी (कान, नाक र घाँटी) सर्जन हुन्। रूढिवादी विचार राख्ने हाश्मी चार पटक सांसद भइसकेका छन् । उनी पछिल्लो समय राष्ट्रपति राईसीका उपप्रमुखका रुपमा कार्यरत थिए । उनले २०२१ को राष्ट्रपतिको चुनाव लडे र १० लाखभन्दा कम मत लिएर चौथो स्थानमा रहे।

सईद जलिलः ५८ वर्षीय जलिल एक्सपेडिन्सी भेदभाव परिषद्का सदस्य हुन्। यसअघि उनी सर्वोच्च राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का सचिव थिए र चार वर्षसम्म इरानको आणविक वार्ता टोलीको नेतृत्व गरेका थिए।

मुस्तफा पौरमोहम्मदी : संरक्षक परिषद्को निर्वाचनमा उम्मेदवारी दिने ६ जना उम्मेदवारमध्ये मुस्तफा पौरमोहम्मदी एक मात्र धर्मगुरु हुन् । उहाँ एक रूढिवादी राजनीतिज्ञ हुनुहुन्छ जो 'मृत्यु समिति' मा आफ्नो भूमिकाको लागि व्यापक रूपमा परिचित छन्।

अलिरेजा जाकानी : ५९ वर्षीय जाकानी विगत तीन वर्षदेखि तेहरानका मेयर छन् । आफ्नो रूढिवादी राजनीतिको लागि परिचित जाकानी रिभोलुसनरी गार्ड्सको सहायक बसिज मार्फत राजनीतिमा प्रवेश गरे र चार वर्षसम्म सांसदको रूपमा सेवा गरे।