इजरायलसँगको द्वन्द्वबीच इरानका राष्ट्रपति किन पाकिस्तान भ्रमणमा ?

इरानी राष्ट्रपति इब्राहिम रायसी तीन दिने पाकिस्तान भ्रमणका लागि अप्रिल २२ मा इस्लामावाद आइपुगेका छन् ।

यस भ्रमणका क्रममा रायसीले पाकिस्तानी प्रधानमन्त्री शाहबाज सरिफ, राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारी र सेना प्रमुख जनरल आसिफ मुनिरसँग भेट गर्नेछन् ।

इरान–इजरायल द्वन्द्व उत्कर्षमा पुगेको बेला इरानी राष्ट्रपतिले पाकिस्तानको भ्रमण गरेका हुन् । यस वर्षको सुरुमा दुवै देशले एकअर्काको भूमिमा भएको आक्रमणलाई ‘आतंकवादीविरुद्धको कारबाही’ भनेका बेला पाकिस्तान र इरानबीचको सम्बन्धमा तिक्तता आएको थियो।

जनवरीमा, इरानले पाकिस्तानको बलुचिस्तान प्रान्तमा ड्रोन आक्रमण गर्‍यो र त्यहाँ चरमपन्थी समूह जैश अल-अदललाई निशाना बनाएको दाबी गरेको थियो। यस हमलाको जवाफमा पाकिस्तानले इरानको सिस्तान र बलुचिस्तान प्रान्तमा कारबाही गरेको र त्यहाँ "आतंकवादी लुकेका ठाउँहरू" लाई निशाना बनाएको दाबी गरेको छ।

यस्तो अवस्थामा इरान–इजरायल विवादको पृष्ठभूमिका साथै पाकिस्तानको वर्तमान राजनीतिक र आर्थिक स्थितिमा रायसीको भ्रमणले विशेष महत्व राखेको छ । इरानी राष्ट्रपतिको यस भ्रमणको सन्दर्भमा पाकिस्तानस्थित इरानी दूतावासले बीबीसीलाई इब्राहिम रायसीको भ्रमणको एजेन्डा दुई देशबीचको ‘द्विपक्षीय सम्बन्धलाई प्राथमिकता दिनु’ रहेको बताएको छ ।

इरान र इजरायलबीच लामो समयदेखि गोप्य युद्ध चलिरहेको भए पनि पछिल्लो समय दुवैबीच तनाव बढेको छ । अप्रिल १ मा सिरियाको राजधानी दमास्कसमा रहेको इरानी दूतावासमा मिसाइल हमलामा रिभोलुसनरी गार्डका सात सदस्यसहित १३ जनाको मृत्यु भएपछि यो तनाव झनै बढेको हो ।

इजरायलले यस हमलाको जिम्मेवारी लिएको छैन, तर यो आक्रमणको पछाडि इजरायलको हात रहेको बुझिएको छ। यस आक्रमणको जवाफमा इरानले अप्रिल १३ मा इजरायलमाथि मिसाइल र ड्रोन हमला गरेको थियो । इरानको यो हमलाको अमेरिका, बेलायत, फ्रान्स र क्यानडालगायतका शक्तिशाली देशहरूले निन्दा गरेका छन् ।

अप्रिल १९ मा अमेरिकी अधिकारीहरूले इरानको इस्फाहान क्षेत्रमा इजरायली हमला गरेको दाबी गरेपछि इरान र इजरायलबीच युद्धको डर फेरि बढेको छ । इरानी अधिकारीहरूले यस्तो कुनै पनि इजरायली आक्रमणको समाचारलाई अस्वीकार गरेका छन्। यस्तो अवस्थामा इरानी राष्ट्रपतिको इस्लामाबाद भ्रमण निकै महत्वपूर्ण बनेको छ किनभने इजरायलसँगको पछिल्लो तनावपछि इब्राहिम रायसीले आफ्नो पहिलो विदेश भ्रमणका लागि पाकिस्तानलाई रोजेका छन् ।

यस्तो अवस्थामा इरानी राष्ट्रपतिको पाकिस्तान भ्रमणलाई शक्तिशाली पश्चिमी देशहरूले कसरी हेर्ने भन्ने प्रश्न पनि उठ्छ ? पाकिस्तानको तर्फबाट दुवै पक्षले तनाव नबढाउन र कम गर्न जोड दिएका थिए । अप्रिल १९ मा, पाकिस्तानी विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता मुमताज जोहरा बलोचले भने, "इरानी वाणिज्य दूतावासमा अप्रिल १ मा इजरायलको गैरजिम्मेवार र लापरवाह आक्रमणले पहिले नै अस्थिर क्षेत्रको सुरक्षालाई थप बिगारेको छ।"

पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयले संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदलाई इजरायललाई यस क्षेत्रमा थप आक्रमणहरू गर्नबाट रोक्न र "इजरायललाई अन्तर्राष्ट्रिय कानूनको उल्लङ्घनको लागि जवाफदेही बनाउन" अपील गरेको छ। प्रवक्ताले अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति र सुरक्षाको अवस्था कायम राख्न सुरक्षा परिषद्ले सक्रिय भूमिका खेल्नुपर्ने बताए ।

इरानी राष्ट्रपतिको भ्रमणले इस्लामाबादले विदेशी दबाबको सामना गर्न सक्छ? पश्चिमी विश्व र मध्यपूर्व र दक्षिण एसियाको मामिलामा गहिरो नजर राख्ने विश्लेषक डा. रफत हुसेनले यो भ्रमणलाई निकै महत्वपूर्ण बताउनु भएको छ । डा. रफत हुसेन भन्छन् कि मध्यपूर्वमा जारी तनावको समयमा, "इरानले रायसीको भ्रमणमा पाकिस्तानको समर्थनको सन्देश लिने प्रयास गर्नेछ।"

उनका अनुसार इजरायलसँगको तनाव सुरु भएपछि कुनै पनि देशले इरानलाई खुलेर समर्थन गरेन र यस्तो अवस्थामा इरानले विश्वलाई पाकिस्तानसँगको सम्बन्ध निकै राम्रो रहेको बताएको छ । यस अवसरमा पश्चिमा राष्ट्रहरूले इरानी राष्ट्रपतिको भ्रमणलाई इरानको पक्षमा पाकिस्तानको समर्थनका रूपमा हेर्छन् ?

पाकिस्तानी विदेश मन्त्रालयले पाकिस्तान आफ्ना सम्मानित अतिथिलाई स्वागत गर्न उत्साहित भएको जनाएको छ। इरानका लागि पाकिस्तानी राजदूतका रूपमा काम गरेका रिफत मसूदले बीबीसी उर्दूलाई भने कि त्यस्ता भ्रमणहरू पूर्व नियोजित आधारमा हुन्छन्, तर यस पटक पृष्ठभूमिमा इरान र इजरायलबीच गहिरो तनाव भएकाले त्यहाँ थप कठिनाइहरू छन्।

उनले यस भ्रमणमा मध्यपूर्वको अवस्थाका बारेमा पक्कै पनि छलफल हुने बताए किनभने यो तनावले पश्चिम एसिया र दक्षिण एसियामा असर पार्ने कोही चाहँदैन ।