लेबनान कसले चलाउँछ र देशमा हेजबुल्लाह कति शक्तिशाली छ?

लेबनानलाई इजरायलले विगत दुई हप्तादेखि निशाना बनाएको छ। इजरायलले लेबनानभित्र आक्रमण जारी राखेको छ। आक्रमणमा एक हजारभन्दा बढी मानिस मारिएका थिए।

इजरायली सेनाले लेबनानमा हवाई आक्रमणका साथै भूमि आक्रमणहरू गरिरहेको छ। ताजा अवस्थाको कारण इजरायल र हेजबुल्लाहबीच चलिरहेको द्वन्द्व हो।

हेजबोल्लाहलाई इरानको समर्थन प्राप्त छ। यो लेबनानको मुख्य शिया इस्लामवादी राजनीतिक र सैन्य बल हो। हेजबुल्लाह लेबनानी सेनाभन्दा बढी शक्तिशाली छ र यसको समर्थन पाउँछ। हेजबुल्लाहलाई शिया मुस्लिम देशहरूको पनि समर्थन छ।

यो आधिकारिक सरकारी सङ्गठन होइन, तर विगत चार दशकदेखि लेबनानमा प्रमुख शक्ति बनेको छ। लेबनानको शक्ति विभिन्न धार्मिक सम्प्रदायहरूमा विभाजित छ।

सन् 1943 मा फ्रान्सबाट स्वतन्त्रता प्राप्त गरेपछि एउटा सन्धि अनुमोदन गरियो। यसपछि लेबनानमा सबै धर्मको गठबन्धन सरकार गठन भयो। यसअनुसार एक इसाई मात्र देशको राष्ट्रपति बन्नेछ, प्रधानमन्त्रीको पद सुन्नी मुस्लिमलाई दिइनेछ र संसदको अध्यक्ष शिया मुस्लिम मात्र हुन सक्छ।

त्यस समयमा, इसाईहरूले लेबनानको आधाभन्दा बढी जनसङ्ख्या बनाएका थिए, जसमा सुन्नी र शिया मुस्लिमहरू बढी थिए। यद्यपि, धेरै मानिसहरूले यो सन्धि अहिले पुरानो भएको बताउँछन्। किनकि इसाई, सुन्नी मुस्लिम र शिया मुस्लिमहरू सबै देशको कुल जनसंख्याको लगभग 30-30 प्रतिशत छन्।

सन्धिको समयमा संसदमा इसाई र मुस्लिम जनसङ्ख्याको समान सिट थियो। जनसङ्ख्याको सबैभन्दा ठुलो सङ्ख्या मुस्लिम समुदाय हो। अर्थात्, शिया र सुन्नी मुस्लिमहरूको कुल जनसङ्ख्या इसाई धर्मका अनुयायीहरूभन्दा बढी छ।

लेबनानमा कुनै पनि दल वा धर्मले सरकार गठन गर्न सकेको छैन। सरकारहरू गठबन्धनद्वारा गठन हुन्छन्। सबै प्रमुख निर्णयहरू सहमतिद्वारा लिइन्छ। यसैकारण सत्ताका लागि सङ्घर्ष भइरहेको छ। हिज्बुल्लाह सन् 1982 मा इजरायलविरुद्ध शिया मुस्लिम सङ्गठनको रूपमा स्थापित भएको थियो। हिज्बुल्लाहको अर्थ अरबीमा "भगवानको पार्टी" हो।

त्यस समयमा लेबनान गृहयुद्धको बीचमा थियो। त्यस समयमा इजरायली सेना दक्षिणी लेबनानको नियन्त्रणमा थियो। हेजबुल्लाहलाई इरानले हतियार र पैसाको साथ समर्थन गरेको छ। सङ्गठनले आधिकारिक रूपमा सन् 1985 मा आफ्नो स्थापनाको घोषणा गरेको थियो।

हिजबुल्लाहले लेबनानलाई इरानजस्तै इस्लामिक राज्य बनाउन चाहेको बताएको छ। उनले दक्षिणी लेबनान र प्यालेस्टिनी क्षेत्रहरूमा इजरायलको कब्जा अन्त्य गर्ने वाचा गरे। सन् 2009 मा हेजबुल्लाहले एउटा घोषणापत्र जारी गरेको थियो। लेबनानलाई मुस्लिम देश बनाउने कुनै उल्लेख थिएन।

यद्यपि, इजरायलप्रति सङ्गठनको मनोवृत्ति पहिले जस्तै थियो। जब सन् 1990 मा लेबनानको गृहयुद्ध समाप्त भयो, युद्धमा संलग्न विभिन्न गुटहरूले आफ्ना सेनाहरू विघटन गरे। तर यो उस्तै रह्यो।

उनले दक्षिणी लेबनानमा इजरायलसँग लड्न आवश्यक रहेको बताए। इजरायलले सन् 2000 मा गाजा पट्टीबाट आफ्नो सेना फिर्ता लियो र हेजबुल्लाहले यसलाई विजय भनेको थियो। हेजबुल्लाहले सन् 1992 मा संसदमा उम्मेदवार पठाउन सुरु गरेको थियो। यसका धेरै सांसदहरू लेबनानको संसदमा छन् र सरकारमा धेरै मन्त्रीहरू पनि छन्।

हिजबुल्लाहले लेबनानको शिया जनसङ्ख्या भएका क्षेत्रहरूमा विद्यालय, स्वास्थ्य सेवा र अन्य सामाजिक सेवाहरू प्रदान गर्दछ। अन्य लेबनानी दलहरूले पनि आ-आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रमा त्यस्ता सेवाहरू प्रदान गर्छन्। तर हेजबुल्लाहको नेटवर्क त्यसभन्दा धेरै ठुलो रहेको विश्वास गरिन्छ।