के टर्कीको स्थिति आश्चर्यजनक छ, के भारतले समर्थन गर्नेछ?

टर्की ब्रिक्स समूहमा सामेल हुन चाहन्छ।

टर्कीका एक अधिकारीले एएफपीलाई घटनाको पुष्टि गरेका छन्। यद्यपि यस सम्बन्धमा कुनै आधिकारिक घोषणा गरिएको छैन।रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले पनि सेप्टेम्बर 2 मा भने-टर्कीले ब्रिक्समा सामेल हुने इच्छा व्यक्त गरेको छ।

टर्की नेटोको सदस्य राष्ट्र हो। नेटो भनेको उत्तर एटलान्टिक सन्धि सङ्गठन हो। नेटो दोस्रो विश्वयुद्धपछि सन् 1949 मा स्थापना भएको थियो। यसलाई अमेरिका, क्यानडा र अन्य पश्चिमी देशहरूले बनाएका थिए। यो उनीहरूलाई सोभियत सङ्घबाट जोगाउनका लागि बनाइएको थियो। त्यसबेला संसार दुईतर्फी थियो। एउटा संयुक्त राज्य अमेरिका र अर्को सोभियत सङ्घ थियो।

ब्रिक्स उदीयमान अर्थतन्त्रहरूको समूह हो। ब्रिक्समा ब्राजिल, रुस, भारत, चिन र दक्षिण अफ्रिका रहेका छन्। यसलाई चीनको नेतृत्वमा रहेको समूह मानिन्छ। धेरैले यसलाई पश्चिमलाई चुनौती दिने समूहको रूपमा हेर्छन्।

नेटो पश्चिमी देशहरूको गठबन्धन हो। चीन र रुसले उक्त ब्लकलाई विपक्षीको रूपमा हेरेका छन्।ब्रिक्सको विस्तारले समूहमा भारतको स्थितिलाई कसरी प्रभाव पार्नेछ?

टर्कीले कश्मीर मुद्दामा पाकिस्तानलाई समर्थन गर्दै आएको छ। एर्दोगानले संयुक्त राष्ट्रमा कश्मीरको मुद्दा बारम्बार उठाएका छन्। यस्तो अवस्थामा, यदि टर्की ब्रिक्समा सामेल भयो भने, भारतको समर्थनमा यसको स्थिति शायद नै त्यहाँ हुनेछ।

"नेटो सदस्यको रूपमा टर्की ब्रिक्समा सामेल हुन सक्दैन", भारतका पूर्व विदेश सचिव र रसियाका लागि भारतका राजदूत कन्वल सिबलले ट्विटरमा लेखेका छन्। "ब्रिक्सको एजेन्डा आर्थिक सहयोगभन्दा बाहिर जान्छ। यो राजनीतिक कुरा हो। यसको लक्ष्य अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा शक्ति पुनर्स्थापित गर्नु हो। यसको आर्थिक लक्ष्य पनि यसै दिशामा अघि बढिरहेको देखिन्छ। ब्रिक्समा सामेल हुन चाहने देशहरू पश्चिमभन्दा बाहिर आफ्नो कूटनीतिक सम्बन्ध विस्तार गर्न चाहन्छन्। र यो रणनीतिको हिस्सा हो।''

"ब्रिक्समा आउनुले रुसको सुरक्षा पनि बढाउँछ", सिबल लेख्छन्। रुसको टर्कीसँग राम्रो सम्बन्ध छ। रुसले टर्कीलाई सहयोग गर्न जारी राख्न सक्छ। तर टर्कीलाई ब्रिक्समा ल्याउँदा केही नतिजाहरू हुनेछन्। ब्रिक्समा समावेशनका लागि योग्यताको निर्णय गर्नुपर्छ। नेटो सदस्यलाई ब्रिक्समा ल्याउने कुनै अर्थ छैन।''

भारत आफ्नो स्वार्थ विरोधी देशहरूलाई ब्रिक्समा समावेश गर्न चाहँदैन। तर रुस र टर्कीबीच राम्रो सम्बन्ध छ। रुसले ब्रिक्स समूहमा टर्कीलाई समावेश गर्न समर्थन गर्दछ।

गत वर्षको अगस्टमा, जब ब्रिक्सको विस्तारको कुरा भइरहेको थियो, भारतका प्रख्यात रणनीतिक विशेषज्ञ ब्रह्मा चेलानीले लेखेका थिए, "नयाँ सदस्यहरूको समावेशमा चीनको छाप छ जस्तो देखिन्छ, जसले रुसको समर्थनमा आक्रामक रूपमा ब्रिक्सको विस्तार गरिरहेको छ।''

जसरी चीनले भारतलाई एससीओमा पाकिस्तानलाई मात्र सामेल हुन अनुमति दियो, त्यसै गरी अब भारत र चीनबाहेक ब्रिक्समा प्रतिद्वन्द्वीहरूको जोडीमा तीन नयाँ भूराजनीतिक प्रतिद्वन्द्वीहरू हुनेछन्। इरान र साउदी अरब। इजिप्ट र इथियोपिया। ब्राजिल र अर्जेन्टिना। (अर्जेन्टिनाका प्रवेशलाई ब्राजिलले समर्थन गरेको थियो।)यस्तो भूराजनीतिक जोडीको नयाँ सदस्यहरूको सूचीमा एकमात्र अपवाद संयुक्त अरब इमिरेट्स हो, जसको प्रवेशका लागि भारतले दबाब दिएको थियो। "यो सदस्यता विस्तार ऐतिहासिक छ", सीले हर्षोल्लासका साथ भने।"

धेरैलाई विश्वास छ कि ब्रिक्सको विस्तार भारतको पक्षमा हुने छैन तर यसले चीनको स्थिति बलियो बनाउनेछ।ब्लूमबर्गले सेप्टेम्बर 2 मा रिपोर्ट गरेको थियो। रिपोर्टले केही महिनाअघि टर्कीले ब्रिक्समा सामेल हुन आवेदन दिएको दाबी गरेको छ।

टर्कीका राष्ट्रपति रेसेप तैयप एर्दोगनको पार्टीका प्रवक्ता ओमार सेलिकले टर्की ब्रिक्सको सदस्य बन्न चाहन्छ भनेर एर्दोगनले धेरै पटक भनेका छन्। "हामी यस विषयमा धेरै स्पष्ट छौं। यो प्रक्रिया जारी छ। तर यस सन्दर्भमा अहिलेसम्म केही भएको छैन। हाम्रा राष्ट्रपतिले स्पष्ट पारेका छन् कि टर्की ब्रिक्स लगायत सबै महत्त्वपूर्ण मञ्चहरूमा संलग्न हुन चाहन्छ।''

ब्रिक्स सन् 2006 मा स्थापना भएको थियो। दक्षिण अफ्रिका सन् 2010 मा यो समूहमा सामेल भएको थियो। हालसालै धेरै देशहरू यस समूहमा सामेल भएका छन्। यी देशहरूमा इरान, इजिप्ट, इथियोपिया र संयुक्त अरब इमिरेट्स समावेश छन्। साउदी अरेबियाले पनि यो समूहमा सामेल हुने विचार गरिरहेको छ। अजरबैजानले आधिकारिक रूपमा ब्रिक्समा सामेल हुन आवेदन दिएको छ।

ब्रिक्स देशहरू ग्लोबल साउथको आवाजका रूपमा उभिएका छन्। ब्रिक्सका सदस्यहरूले संयुक्त राष्ट्र, आईएमएफ, विश्व बैंक आदि जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूमा सुधार र सहभागिताको वकालत गर्दै आएका छन्।

आगामी ब्रिक्स शिखर सम्मेलन सन् 2024 को अक्टोबरमा रुसमा हुने भएको छ। ब्रिक्स विश्वको सबैभन्दा तीव्र गतिमा विकास भइरहेको पाँच अर्थतन्त्रहरूको समूह हो। ब्रिक्स B R I C S अक्षरहरू मिलेर बनेको संक्षिप्त नाम हो र प्रत्येक अक्षरले एउटा देशको प्रतिनिधित्व गर्दछ।

यी देशहरू ब्राजिल, रुस, भारत, चीन र दक्षिण अफ्रिका हुन्। बेलायती अर्थशास्त्री जिम ओ 'निलले विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली लगानी बैंक गोल्डम्यान स्याक्समा काम गर्दा यो शब्द बनाएका थिए। त्यसबेला त्यो शब्द ब्रिक थियो। जब सन् 2010 मा दक्षिण अफ्रिकालाई समूहमा सामेल गरियो, यो ब्रिक्स बन्यो।

सन् 2006 मा रुसको सेन्ट पिटर्सबर्गमा भएको जी-8 शिखर सम्मेलनका क्रममा ब्राजिल, रुस, भारत र चिनका नेताहरूले पहिलोपटक भेट गरेका थिए।

यी देशहरू हुन् जुन केही विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि वर्ष 2050 सम्ममा निर्माण उद्योग, सेवाहरू र कच्चा मालको प्रमुख आपूर्तिकर्ता बन्नेछन्।